لنزهای تماسی از زمان اختراعشان در قرن نوزدهم تا به امروز تغییرات چشمگیری داشته‌اند. در آن زمان، لنزها از شیشه دست‌ساز ساخته می‌شدند که سنگین، ناراحت‌کننده و فاقد قابلیت عبور اکسیژن بودند. این موضوع باعث می‌شد که استفاده طولانی‌مدت از آنها ممکن نباشد. اما امروزه، با پیشرفت تکنولوژی، لنزهای مدرن بسیار راحت‌تر و قابل تنفس هستند و حتی می‌توانید آنها را به‌راحتی آنلاین سفارش دهید.
حتی اگر شما به‌طور مرتب از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، ممکن است اطلاعات دقیقی درباره نحوه عملکرد آن ها یا انواع مختلف لنزهایی که برای شرایط مختلف چشمی طراحی شده‌اند، نداشته باشید. در ادامه توضیح داده شده که هدف این راهنما ارائه اطلاعات کامل درباره انواع لنزهای تماسی است تا شما بتوانید بهتر با این موضوع آشنا شوید و انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید.
لنز تماسی چیست؟
لنزهای تماسی، عدسی‌های بسیار نازک و شفافی هستند که به صورت مستقیم روی قرنیه چشم قرار می‌گیرند و با اصلاح عیوب انکساری، دید واضح و روشنی را برای فرد فراهم می‌کنند. برخلاف عینک که در فاصله کمی از چشم‌ها قرار می‌گیرد، لنزهای تماسی به دلیل قرارگیری مستقیم روی چشم، دید طبیعی‌تری را ایجاد کرده و عملاً برای اطرافیان قابل تشخیص نیستند. این لنزها که اغلب به شکل کاسه‌های کوچکی هستند، به طور گسترده‌ای برای رفع مشکلات بینایی مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مطالعه بیشتر: عینک طبی یا لنز تماسی: کدام یک برای شما مناسب تر است؟
نحوه عملکرد لنزهای تماسی
لنزهای تماسی و عینک‌ها هر دو برای اصلاح عیوب انکساری چشم و بهبود بینایی به کار می‌روند. این ابزارها با خم کردن نور ورودی به چشم، مسیر آن را تغییر می‌دهند تا در نقطه دقیق روی شبکیه متمرکز شود. به این ترتیب، تصاویر واضح و روشنی برای فرد ایجاد می‌شود. در واقع، هر دو نوع لنز، با اصلاح خطاهایی که مانع از تمرکز صحیح نور می‌شوند، عملکرد یکسانی دارند.
لنزهای تماسی به دلیل لایه نازک اشک روی چشم، که نقش محافظت و مرطوب‌کنندگی دارد، به سطح چشم می‌چسبند. این چسبندگی ملایم باعث می‌شود لنزها با حرکت طبیعی چشم هماهنگ باشند و در هنگام پلک زدن از جای خود خارج نشوند. به عبارت دیگر، لنزها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به طور ایمن و راحت روی چشم قرار بگیرند و با حرکت چشم همراه شوند.
انواع لنزهای تماسی
نوع لنزی که برایتان تجویز می‌شود، با در نظر گرفتن نیازهای بینایی و شرایط پزشکی چشمان شما تعیین می‌شود.
۱- لنزهای تماسی نرم
لنزهای تماسی نرم نازک و انعطاف‌پذیر هستند و به راحتی با شکل چشم شما سازگار می‌شوند. پس از سال‌ها نوآوری، لنزهای نرم در دهه ۱۹۷۰ در آمریکا عرضه شدند و از آن زمان تاکنون به محبوب‌ترین نوع لنز تبدیل شده‌اند
لنزهای نرم در حفظ رطوبت و انتقال اکسیژن به چشم بسیار خوب عمل می‌کنند. به طور کلی، این لنزها راحت‌ترین نوع لنزهای تماسی محسوب می‌شوند.
۲- لنزهای تماسی سخت نفوذپذیر به گاز (RGP)
لنزهای تماسی سخت نفوذپذیر به گاز (RGP)، برخلاف لنزهای نرم، ساختاری سفت و غیر قابل انعطاف دارند. با این حال، به دلیل طراحی منحصر به فرد خود، اکسیژن را به خوبی از خود عبور می‌دهند و به چشم اجازه تنفس می‌دهند. این لنزها به دلیل سطح سخت خود، کمتر مستعد تجمع آلودگی‌ها هستند و در نتیجه، وضوح بینایی بهتری را نسبت به لنزهای نرم فراهم می‌کنند. ساختار پایدار و دقیق RGP ها همچنین باعث می‌شود تا دید واضح‌تر و دقیق‌تری داشته باشید.
با این حال، به دلیل سفت بودن، ممکن است چشم‌ها به زمان بیشتری برای عادت کردن به این نوع لنز نیاز داشته باشند و در ابتدای استفاده، احساس ناراحتی کنند. بنابراین، لنزهای RGP برای افرادی مناسب هستند که به دید بسیار دقیق نیاز دارند و می‌توانند دوره تطبیق با این لنزها را تحمل کنند.
۳- لنزهای تماسی اسکلرال (Scleral)
لنزهای اسکلرال، برخلاف لنزهای معمولی، علاوه بر پوشش کامل قرنیه، بخش کوچکی از سفیدی چشم (اسکلرا) را نیز می‌پوشانند. این طراحی منحصربه‌فرد باعث می‌شود این لنزها با ثبات‌تر و راحت‌تر روی چشم قرار بگیرند. لنزهای اسکلرال معمولاً برای افرادی تجویز می‌شوند که به دلیل مشکلات خاصی مانند ناهنجاری‌های قرنیه یا خشکی شدید چشم، نمی‌توانند از لنزهای تماسی معمولی استفاده کنند. این لنزها با ایجاد یک محیط مرطوب و پایدار روی چشم، به بهبود بینایی و کاهش علائم ناراحتی در این افراد کمک شایانی می‌کنند.
۴- لنزهای تماسی هیبریدی
لنزهای هیبریدی ترکیبی از دو نوع لنز هستند: لنزهای نرم و لنزهای سخت نفوذپذیر به گاز (RGP). این لنزها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در وسط لنز، قسمت سختی وجود دارد که ویژگی‌های لنزهای RGP را دارد و باعث وضوح بیشتر دید می‌شود.
اطراف مرکز سخت، یک لایه نرم قرار دارد که ویژگی‌های راحتی لنزهای نرم را به ارمغان می‌آورد و به چشم راحتی بیشتری می‌دهد. این ترکیب باعث می‌شود که این نوع لنزها هم وضوح دید بالایی مثل لنزهای RGP داشته باشند و هم راحتی لنزهای نرم را فراهم کنند. لنزهای هیبریدی به تنظیم بسیار دقیق نیاز دارند و معمولاً هزینه بیشتری نسبت به سایر انواع لنزها دارند، بنابراین به اندازه دیگر لنزها رایج نیستند.
لنزهای تماسی از چه موادی ساخته شده‌اند؟
بیشتر لنزهای تماسی که امروزه به فروش می‌رسند از انواع مختلف پلیمرها ساخته شده‌اند. لنزهای نرم از هیدروژل‌ها ساخته می‌شوند، که پلاستیک‌هایی هستند که آب را در طراحی خود گنجانده‌اند تا هیدراسیون بیشتری به وجود آورند.
امروزه بسیاری از انواع لنزهای تماسی نرم از ماده‌ای به نام سیلیکون هیدروژل ساخته می‌شوند که به دلیل قابلیت بالای عبور اکسیژن و کاهش چشمگیر خشکی چشم، به عنوان پیشرفته‌ترین نوع لنزهای نرم شناخته می‌شوند. بر خلاف لنزهای هیدروژلی قدیمی، سیلیکون هیدروژل‌ها امکان تنفس بهتر چشم را فراهم کرده و برای استفاده طولانی‌مدت بسیار مناسب‌تر هستند. از سوی دیگر، لنزهای RGP نیز از جنس پلاستیک هستند؛ اما برخلاف لنزهای نرم، از پلاستیک سفت و محکمی ساخته شده‌اند.
مطالعه بیشتر: مزایا و معایب لنزهای تماسی؛ آیا لنزهای تماسی برای شما مناسب هستند؟
لنزهای تماسی برای شرایط مختلف چشمی
انواع لنزهای تماسی طیف گسترده‌ای از مشکلات چشمی را، از عیوب انکساری جزئی تا اختلالات پیچیده‌تر، پوشش می‌دهند. برخی از این لنزها نیز صرفاً جنبه زیبایی دارند. با این حال، استفاده از هر نوع لنزی مستلزم داشتن نسخه معتبر از پزشک چشم‌پزشک است.
- لنزهای تک‌کانونی: لنزهای تک‌کانونی برای اصلاح خطاهای انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم استفاده می‌شوند. این لنزها تنها یک قدرت اصلاح بینایی دارند، یعنی بینایی شما را به یک شکل خاص اصلاح می‌کنند.
- لنزهای تماسی برای آستیگماتیسم (لنزهای توریک): لنزهای توریک به منظور جبران انحنای نامنظم قرنیه در بیماران آستیگمات طراحی شده‌اند. این لنزها، با داشتن سطحی غیرکروی و شبیه به یک برش حلقه‌ای، قادر به اصلاح همزمان آستیگماتیسم و سایر خطاهای انکساری همچون نزدیک‌بینی و دوربینی هستند. برخلاف لنزهای کروی، لنزهای توریک جهت‌دار بوده و جهت قرارگیری آنها روی چشم باید به دقت رعایت شود تا حداکثر اثر اصلاحی حاصل شود.
- لنزهای چندکانونی: لنزهای چندکانونی و دوکانونی به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا با بهره‌گیری از مناطق مختلف روی یک لنز، دید شما را در فواصل مختلف (نزدیک، متوسط و دور) اصلاح کنند. هر یک از این مناطق دارای قدرت نوری متفاوتی است تا نیازهای مختلف بینایی شما را برطرف کند. ممکن است مدتی طول بکشد تا به استفاده از این لنزها عادت کنید، اما متخصصان چشم‌پزشکی معمولاً آنها را برای افرادی که از عینک‌های مطالعه یا عینک‌های طبی با شماره‌های مختلف برای فواصل نزدیک و دور استفاده می‌کنند، توصیه می‌کنند.
- لنزهای رنگی: لنزهای تماسی، صرف نظر از ظاهری شفاف و سفت و سختی که معمولاً دارند، می‌توانند با طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها طراحی شوند تا زیبایی چشم‌ها را دوچندان کنند. این لنزهای رنگی، بسته به سلیقه افراد، می‌توانند ظاهری ظریف و طبیعی یا جلوه‌ای برجسته و متفاوت به چشم‌ها ببخشند. نکته قابل توجه این است که استفاده از لنزهای رنگی، چه برای اصلاح عیوب بینایی و چه صرفاً برای زیبایی، نیازمند نسخه چشم‌پزشکی است.
- لنزهای تخصصی دیگر: برای نیازهای بینایی خاص‌تر، ممکن است نیاز باشد یکی از این نوع لنزها را امتحان کنید:
- لنزهای مونوویژن: یک مجموعه از دو لنز که برای اصلاح بینایی دور و پیرچشمی طراحی شده‌اند.
- ارتوکراتولوژی (Ortho-K): این درمان شامل استفاده از لنزهای گاز قابل نفوذ سفت در طول شب هنگام خواب است. به مرور زمان، این لنزها به شکل‌دهی قرنیه شما کمک می‌کنند تا اثرات نزدیک‌بینی (میوپیا) را جبران کنند. این فواید زمانی که استفاده از لنزها را به‌طور منظم متوقف کنید، از بین می‌روند.
مراقبت از انواع لنزهای تماسی
مراقبت از انواع لنزهای تماسی، صرف نظر از نوع آنها، امری حیاتی است. حتی لنزهای یک‌بار مصرف روزانه نیز نیاز به مراقبت ویژه دارند. رعایت دقیق دستورالعمل‌های مراقبتی، به شما کمک می‌کند تا چشمان سالمی داشته باشید و از لنزهای خود به بهترین نحو استفاده کنید.
- قبل و بعد از لمس لنزها و چشمانتان، دستانتان را بشویید. از انتقال میکروب‌ها و آلودگی‌ها به لنزها هنگام دست زدن به آنها جلوگیری کنید.
- با لنزهای خود با احتیاط برخورد کنید. وارد کردن فشار زیاد ممکن است باعث پاره شدن آنها شود. هنگام استفاده از لنزها، مراقب باشید و ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارید.
- اگر احساس ناراحتی دارید، لنز خود را تمیز کنید. لنز ناراحت‌کننده را در چشم خود نگه ندارید. آن را خارج کنید، تمیز کنید، بررسی کنید و در صورت نیاز، آن را تعویض کنید.
- همیشه محلول چندمنظوره برای لنزها و جعبه نگهداری لنزها را همراه داشته باشید. هیچ وقت نمی‌دانید که چه زمانی ممکن است نیاز به برداشتن و تمیز کردن لنزها پیدا کنید. داشتن یک جفت عینک به عنوان پشتیبان نیز ایده خوبی است.
- آب با لنزها سازگار نیست. در هنگام شنا کردن با لنزها وارد آب نشوید و هنگام دوش گرفتن نیز آنها را از چشم خود خارج کنید. تماس با آب می‌تواند باعث تحریک و عفونت شود.
- با لنزها نخوابید. علی‌رغم وسوسه، این کار می‌تواند باعث خشکی چشم‌ها و افزایش خطر عفونت شود.
