اصطلاحات چشم پزشکی: مواردی که باید در اولین ملاقات با چشم‌پزشک بدانید؟

دنیای چشم‌پزشکی پر از اصطلاحات و اختصارات است که می‌تواند برای افراد غیرمتخصص گیج‌کننده باشد. اگر تا به حال برای معاینه چشم و دریافت عینک یا لنز مراجعه کرده باشید، حتماً با نسخه‌های پر از حروف و اعداد انگلیسی روبرو شده‌اید که درک آنها دشوار به نظر می‌رسد.

اما نگران نباشید! در این مطلب، راهنمای مختصری از رایج‌ترین اصطلاحات چشم پزشکی را به شما ارائه می‌کنیم تا بتوانید رمز این نسخه‌های مرموز را تا حدی بگشایید و از وضعیت سلامت چشمان خود آگاه‌تر شوید.

درست است که درک کامل نسخه‌های چشم‌پزشکی نیازمند دانش تخصصی چشم‌پزشکی است، اما آشنایی با اصطلاحات رایج این حوزه می‌تواند گامی مهم در جهت فهم وضعیت چشمانتان و انتخاب عینک یا لنز مناسب باشد. در این مطلب از آرمانی ویژن، به معرفی برخی از مهم‌ترین اصطلاحات چشم پزشکی می‌پردازیم.

مطالعه بیشتر: بررسی تفاوت های اپتومتریست با چشم پزشک | به کدام متخصص چشم نیاز دارید؟!

چرا آشنایی با اصطلاحات چشم پزشکی مهم است؟

درک اصطلاحات چشم پزشکی، به ویژه برای افرادی که از عینک یا لنز استفاده می‌کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است. این اصطلاحات نه تنها در خواندن نسخه عینک و اطلاع از وضعیت چشمان شما کاربرد دارند، بلکه در مواقعی که به عینک خود دسترسی ندارید نیز می‌توانند بسیار مفید باشند.

فرض کنید در سفر هستید و عینک خود را گم می‌کنید یا می‌شکند. در چنین شرایطی، به دلیل کمبود وقت، ممکن است فرصت کافی برای مراجعه به چشم‌پزشک و دریافت نسخه جدید عینک را نداشته باشید. در این موقعیت، آشنایی با اصطلاحات چشم پزشکی و دانستن اطلاعات مربوط به وضعیت چشمانتان می‌تواند به شما کمک کند تا عینک جدیدی با نمره مناسب تهیه کنید.

نسخه‌های عینک از گذشته تاکنون از حروف و اعدادی استفاده می‌کنند که برگرفته از کلمات لاتین هستند. برای درک کامل نسخه عینک و انتخاب عینک مناسب، آشنایی با این اصطلاحات و مفاهیم آن‌ها ضروری است.

مطالعه بیشتر: نحوه تشخیص نمره چشم از روی نسخه چشم پزشک

۱- سیستم OD،OS،OU

در نسخه های عینک و لنز، معمولا با اصطلاحاتی مانند OU، OS، OD، RE و LE مواجه می شوید. این حروف اختصاری به منظور مشخص کردن چشم مورد نظر برای تجویز عینک یا لنز به کار می روند.

• OU: مخفف Oculus Uterque به زبان لاتین و به معنی “هر دو چشم” است. این اصطلاح زمانی استفاده می شود که نسخه برای هر دو چشم یکسان باشد.
• OS: مخفف Oculus Sinister به زبان لاتین و به معنی “چشم چپ” است.
• OD: مخفف Oculus Dexter به زبان لاتین و به معنی “چشم راست” است.
• RE: مخفف Right Eye به معنای “چشم راست” است.
• LE: مخفف Left Eye به معنای “چشم چپ” است.

استفاده از هر دو سیستم لاتین (OU، OS، OD) و انگلیسی (RE، LE) رایج است.

در نسخه های چشم پزشکی، همیشه اطلاعات مربوط به چشم راست ابتدا و سپس اطلاعات مربوط به چشم چپ ذکر می شود. این موضوع برای پیشگیری از هرگونه اشتباه هنگام تهیه عینک یا لنز بسیار حائز اهمیت است.

• OD (Oculus Dexter): این عبارت به معنای چشم راست است. وقتی دارو یا تجهیزات چشمی با این نماد مشخص می‌شوند، یعنی باید برای چشم راست به کار روند.
• OS (Oculus Sinister): این عبارت به معنای چشم چپ است. مشابه OD، وقتی این اصطلاح به کار می‌رود، یعنی دارو یا تجهیزات برای چشم چپ مناسب هستند.

۲- SPH

SPH که مخفف Sphere است، عددی در نسخه عینک شماست که میزان نزدیک بینی یا دوربینی چشم شما را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، نشان می‌دهد که چقدر عدسی‌های عینک شما باید خمیده (محدب) یا مقعر باشند تا نور را به درستی روی شبکیه چشم شما متمرکز کنند و دید واضحی به شما بدهند.

• Sphere در زبان فارسی به معنای “کره” است و در اصطلاح چشم پزشکی، به قدرت انکساری عدسی عینک اشاره می‌کند. این قدرت بر حسب دیوپتر (D) اندازه‌گیری می‌شود.
• دیوپتر معادل عکس فاصله کانونی عدسی بر حسب متر است. به بیان ساده‌تر، هرچه قدر عدد دیوپتر بیشتر باشد، قدرت انکساری عدسی و انحراف نور توسط آن نیز بیشتر خواهد بود.
• علامت مثبت (+) کنار SPH نشان‌دهنده دوربینی (چشم ضعیف در دیدن اشیاء دور) و علامت منفی (-) نشان‌دهنده نزدیک بینی (چشم ضعیف در دیدن اشیاء نزدیک) است.
• در صورت وجود آستیگماتیسم، علاوه بر SPH، عدد دیگری به همراه حروف PI یا Plano در نسخه شما درج می‌شود.

۳- CYL

سیلندر، که از اصطلاحات چشم پزشکی است با CYL نشان داده می‌شود، واحدی برای اندازه‌گیری آستیگماتیسم است. آستیگماتیسم یکی از عیوب انکساری رایج چشم است که به دلیل انحنای نامنظم قرنیه یا عدسی چشم ایجاد می‌شود. در چشم سالم، قرنیه و عدسی مانند سطوح صاف و کروی عمل می‌کنند و نور را به طور دقیق بر روی شبکیه متمرکز می‌کنند. اما در چشم آستیگمات، انحنای قرنیه یا عدسی در یک جهت بیشتر از جهت دیگر است، که باعث می‌شود نور در دو نقطه یا بیشتر بر روی شبکیه متمرکز شود و دید تار شود.

مقدار سیلندر (CYL) در نسخه چشم، شدت آستیگماتیسم را نشان می‌دهد. این عدد می‌تواند بین ۲۵/۰ تا ۴/۴ باشد. هر چه عدد سیلندر بیشتر باشد، آستیگماتیسم شدیدتر است. علامت مثبت در کنار عدد سیلندر نشان‌دهنده آستیگماتیسم دوربینی و علامت منفی نشان‌دهنده آستیگماتیسم نزدیک‌بینی است. در برخی موارد، آستیگماتیسم خفیف است و نیازی به ذکر مقدار آن در نسخه نیست.

۴- AX

آستیگماتیسم یکی از عیوب انکساری رایج چشم است که به دلیل نامنظمی قرنیه، اشکال در تمرکز نور بر روی شبکیه ایجاد می‌شود. این امر باعث تاری دید در فواصل مختلف می‌شود. در نسخه چشم پزشکی، AX مخفف Axis و به معنای زاویه آستیگماتیسم است. این زاویه، جهت انحنای نامنظم قرنیه را نشان می‌دهد و برای تعیین جهت قرارگیری لنز استوانه‌ای در عینک یا لنزهای تماسی ضروری است.

میزان تفاوت قدرت این محورها همان مقدار آستیگمات چشم را نشان می‌دهد و محوری که توان بیشتری دارد و عدد منفی‌تری است، محور اصلی آستیگماتیسم محسوب می‌شود. مقدار AX همیشه عددی بین ۰ و ۱۸۰ درجه است

۵- PD

در دنیای چشم‌پزشکی، اصطلاحی به نام “فاصله بین مردمک‌ها” یا “PD” وجود دارد که نقشی کلیدی در وضوح دید و راحتی چشم‌ها ایفا می‌کند. این فاصله، که در نسخه‌های چشم‌پزشکی با PD نشان داده می‌شود، به میلی‌متر اندازه‌گیری شده و فاصله بین مراکز اپتیکی هر دو چشم را مشخص می‌کند.

اهمیت PD در این است که به اپتومتریست‌ها کمک می‌کند تا مرکز لنزهای عینک را به درستی تنظیم کنند. با تنظیم صحیح PD، نور به طور دقیق بر روی شبکیه چشم متمرکز شده و تصویری واضح و شفاف ایجاد می‌شود. این امر به نوبه خود، باعث کاهش خستگی چشم و افزایش راحتی در هنگام مطالعه، رانندگی و انجام فعالیت‌های دیگر می‌شود.

سنجش فاصله مردمک به مردمک (PD) ساده است. این کار را می‌توان توسط چشم‌پزشک در معاینه چشم انجام داد، یا می‌توانید خودتان آن را اندازه‌گیری کنید یا از عینک‌ساز بخواهید این کار را برایتان انجام دهد. توجه داشته باشید که PD در بزرگسالان به دلیل ثابت بودن ساختار صورت، ثابت می‌ماند. با این حال، در کودکان به دلیل رشد و تغییرات ساختاری صورت، باید در هر بار تجویز عینک، PD مجدداً اندازه‌گیری شود.

۶- ADD در اصطلاحات چشم پزشکی

ADD که مخفف عبارت “Addition” است، اصطلاحی در چشم پزشکی است که برای افراد مبتلا به پیر چشمی در نسخه عینک یا لنز ذکر می‌شود. پیر چشمی، عارضه‌ای طبیعی مرتبط با افزایش سن است که باعث تاری دید در هنگام مطالعه یا انجام کارهای نزدیک می‌شود. عینک‌ها و لنزهای دارای ADD، قدرت تمرکز چشم را برای دید نزدیک افزایش می‌دهند و به این ترتیب مشکل پیر چشمی را برطرف می‌کنند.

افزایش سن، تغییراتی در قدرت انطباق چشم ایجاد می‌کند که به آن پیرچشمی می‌گویند. این عارضه باعث تاری دید در هنگام مطالعه یا انجام کارهای نزدیک می‌شود. برای رفع این مشکل، چشم پزشک قدرت عدسی نزدیک (ADD) را در نسخه عینک شما تجویز می‌کند. ADD عددی مثبت است که نشان‌دهنده قدرت عدسی مورد نیاز برای دید واضح در فواصل نزدیک است. این عدد در نسخه عینک برای هر چشم به طور جداگانه ذکر می‌شود و معمولاً بین ۷۵/۰ تا ۳ دیوپتر متغیر است.

برای افراد نزدیک‌بین که فقط عینک مطالعه تجویز می‌شود، علاوه بر قدرت عدسی (ADD)، فاصله عدسی تا مردمک چشم در زمان نگاه به نزدیک (NPD) نیز اندازه‌گیری و در نسخه ذکر می‌شود. NPD در واقع همان PD (فاصله مردمک‌ها) است، با این تفاوت که در حالت نگاه به نزدیک اندازه‌گیری می‌شود.

۷- Prism

یکی از اصطلاحات چشم پزشکی کمتر به گوشمان می‌خورد، “Prism” یا “قدرت منشور” است. با وجود اینکه این اصطلاح شاید در نسخه‌های چشم‌پزشکی رایج نباشد، آشنایی با آن دید کامل‌تری از وضعیت سلامت چشم به شما می‌دهد. پریزم در مواردی کاربرد دارد که فرد دچار انحراف چشمی یا دوبینی باشد. انحراف چشمی یا استرابیسم به عدم هم‌راستایی و ناهماهنگی در حرکت چشم‌ها اشاره دارد.

جهت اصلاح انحراف چشم در نسخه عینک، علاوه بر مقادیر مربوط به قدرت لنز، اصطلاحات دیگری نیز برای تعیین جهت و اندازه قطر عدسی عینک به کار برده می شود. این اصطلاحات شامل BU (مخفف Base Up) به معنای جهت بالا، BD (مخفف Base Down) به معنای جهت پایین، BI (مخفف Base In) به معنای جهت به سمت بینی و BO (مخفف Base Out) به معنای جهت به سمت گوش ها می باشد.

در واقع این مقادیر زاویه ای را که پایه عدسی عینک باید نسبت به صفحه افقی داشته باشد، مشخص می کنند. این زاویه برای تنظیم صحیح عینک و انطباق آن با انحنای صورت فرد ضروری است. توجه داشته باشید که تنها یک اپتومتریست یا چشم پزشک می تواند با بررسی معاینات و نیازهای شما، مقادیر صحیح این اصطلاحات را در نسخه عینک شما درج کند.

۸- UCVA

بینایی بدون عینک یا لنز (UCVA) میزان دیدی است که فرد بدون استفاده از هیچگونه ابزار تصحیحی مانند عینک طبی یا لنز دارد. این معیار معمولاً با استفاده از نمودارهای چشمی، مانند نمودار اسنلن، اندازه‌گیری می‌شود. برای مثال، اگر UCVA فردی ۲۰/۴۰ باشد، به این معنی است که او بدون عینک یا لنز، می‌تواند اشیایی را که فرد با بینایی طبیعی در ۴۰ فوت (حدود ۱۲ متر) می‌بیند، در ۲۰ فوت (حدود ۶ متر) تشخیص دهد. سنجش UCVA  بخش مهمی از معاینات چشم پزشکی است و به  تشخیص مشکلات بینایی و  نیاز به عینک یا لنز تماسی کمک می‌کند.

۹- BCVA

در اصطلاحات چشم پزشکی، BCVA مخفف بهترین حدت بینایی با تصحیح است. این عبارت به بالاترین سطح دید اشاره دارد که یک فرد می‌تواند با استفاده از عینک، لنزهای تماسی یا سایر روش‌های تصحیح بینایی به آن دست یابد. در گزارش‌ها و مستندات پزشکی، BCVA معمولاً با عددی از چارت بینایی اسنلن بیان می‌شود. این عدد نشان‌دهنده‌ی کوچکترین حروفی است که فرد می‌تواند در فواصل استاندارد به طور واضح ببیند.

به طور خلاصه، BCVA معیاری برای سنجش بهترین حدت بینایی فرد با کمک ابزارهای تصحیحی است.

به عنوان مثال، اگر در گزارشی نوشته شود “BCVA: 20/20″، به این معناست که فرد با استفاده از بهترین تصحیح بصری، می‌تواند همان چیزی را ببیند که شخصی با دید عادی بدون مشکل در شرایط مشابه می‌بیند. BCVA برابر با ۴۰/۲۰ بیانگر آن است که فرد با استفاده از وسایل کمک بینایی، قادر است از فاصله ۲۰ فوتی، همان چیزی را تشخیص دهد که یک فرد با بینایی طبیعی از فاصله ۴۰ فوتی قادر به تشخیص آن است. BCVA یکی از معیارهای کلیدی در ارزیابی وضعیت بینایی و تأثیر درمان‌های تصحیحی در چشم‌پزشکی است و برای تعیین میزان پیشرفت یا تغییرات در بینایی بسیار اهمیت دارد.

۱۰- ref

در اصطلاحات چشم پزشکی، اصطلاح “ref” به عنوان مخفف “refraction” (شکست نور) یا “refractive error” (اشتباه شکست نور) به کار می‌رود. این عبارت به مشکلاتی که در فرآیند شکست نور در چشم به وجود می‌آید، اشاره دارد و معمولاً با استفاده از عینک یا لنزهای اصلاحی درمان می‌شود. اختلالات شکست نور ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• کوتاه‌بینی (Myopia): شرایطی است که نور وارد چشم شده و تمرکز آن به جلو از نقطه فوکوس می‌افتد، که باعث دشواری در دیدن اشیاء دور می‌شود.
• دوربینی (Hyperopia): در این وضعیت، تمرکز نور به عقب از نقطه فوکوس می‌رود و فرد می‌تواند اشیاء نزدیک را به راحتی ببیند، اما با مشکل در دیدن اشیاء دورتر مواجه است.
• آستیگماتیسم (Astigmatism): در این حالت، شکست نور به طور نامنظم در اطراف یا وسط چشم صورت می‌گیرد، که منجر به دیدن اشیاء به صورت تار و مبهم می‌شود.
• برای تصحیح مشکلات شکست نور، از عینک‌ها، لنزهای تصحیحی، کنتاکت لنزها یا روش‌های جراحی مانند لیزر چشم استفاده می‌شود.

۱۱- axis

در اصطلاحات چشم پزشکی، “محور” یا “axis” به جهت یا زاویه‌ای اشاره دارد که لنز یا عینک برای اصلاح بینایی باید در آن قرار بگیرد. این زاویه توسط پزشک چشم‌پزشکی اندازه‌گیری می‌شود و برای تعیین جهت دقیق لنزهای تماسی یا عینک به کار می‌رود. در نسخه‌های چشم‌پزشکی، این زاویه با عباراتی مانند “قدرت محور” یا “محور سیلندر” و به صورت عددی بین ۰ تا ۱۸۰ درجه ذکر می‌شود. این عدد نشان‌دهنده زاویه‌ای است که لنز یا عینک باید در آن قرار بگیرد تا دید فرد به بهترین شکل اصلاح شود.

واژگان تخصصی در نسخه‌های تجویز لنز تماسی

به دلیل تفاوت فاصله عدسی عینک تا قرنیه چشم با فاصله لنز تماسی تا قرنیه، نسخه‌های تجویزی برای این دو نوع ابزار تصحیح بینایی نیز با هم فرق دارند. به همین خاطر، برای تهیه هریک از عینک و لنز طبی باید از چشم پزشک دو نسخه مجزا دریافت کنید.

اگرچه برخی از اصطلاحات چشم پزشکی در نسخه هر دو نوع ابزار مشترک هستند، نسخه لنز تماسی شامل سه پارامتر اضافی نیز می‌شود که در نسخه عینک وجود ندارد.

• BC یا Base Curve: این مشخصه انحنای سطح جلویی لنز را نشان می‌دهد و باید با انحنای قرنیه چشم شما مطابقت داشته باشد. در غیر این صورت، لنز به درستی روی چشم شما قرار نمی‌گیرد و احساس ناراحتی خواهید کرد.
• Dia یا Diameter: قطر لنز را بر حسب میلی‌متر نشان می‌دهد. لنزهای تماسی در اندازه‌های مختلفی موجود هستند، بنابراین باید لنزی را انتخاب کنید که به طور کامل قرنیه شما را بپوشاند بدون آنکه از لبه‌های پلک شما بیرون بزند.
• Pow یا Power: قدرت لنز را نشان می‌دهد و برای اصلاح نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم استفاده می‌شود. این عدد با دیوپتر (D) اندازه‌گیری می‌شود و معادل SPH در نسخه‌های عینک است.

قبل از خرید لنزهای تماسی، حتما با یک چشم‌پزشک مشورت کنید تا مشخصات مناسب چشم شما را تعیین کند.

و در آخر…

آرمانی ویژن با سابقه ای درخشان در زمینه فروش انواع عینک، مفتخر است که طیف وسیعی از عینک ها را در برندها و قیمت های مختلف برای سلیقه های گوناگون ارائه نماید. متخصصان ما در آرمانی ویژن همواره آماده پاسخگویی به سوالات شما و ارائه مشاوره جهت انتخاب مناسب ترین عینک هستند. تنها کافی است عینک مورد نظر خود را انتخاب کنید و در سریع ترین زمان ممکن، آن را درب منزل تحویل بگیرید.