انواع جراحی چشم چیست و دلایل نیاز به آنها

انواع مختلفی از جراحی های چشم وجود دارد که طیف وسیعی از بیماری های چشم را درمان می کند. برخی از این بیماری ها شامل گلوکوما (افزایش فشار داخل چشم)، کاتاراکت (مات شدن عدسی چشم)، پارگی‌ها و جداشدگی‌های شبکیه، دژنرسانس ماکولا (افتادگی ناشی از عوامل مربوط به عمر)، دیابتی رتینوپاتی (شبکیه تحت تأثیر قند خون بالا قرار می گیرد)، و همچنین نزدیک بینی و دوربینی (مشکلات اصلی بینایی) باشد.

در این مقاله، با انواع اصلی جراحی های چشم، نحوه انجام این جراحی ها و اینکه چرا ممکن است نیاز به انجام یکی از این روش ها داشته باشید، آشنا خواهید شد.

مطالعه بیشتر: تفاوتهای اپتومتریست با چشم پزشک | به کدام متخصص چشم نیاز دارید؟

جراحی چشم چیست؟

جراحی به دستکاری فیزیکی، برداشتن یا ترمیم اندام ها و بافت ها برای درمان بیماری اشاره دارد. در بسیاری از موارد، جراحی ممکن است به معنای برش اندام باشد. در مورد جراحی چشم، اندام چشم شماست و بافت ها عضلات و اعصاب اطراف آن هستند.

چرا جراحی چشم لازم است؟

رویکردهای جراحی زیادی وجود دارد که ممکن است بر اساس آناتومی فردی، وضعیت چشم یا سلامت کلی شما برای انواع جراحی چشم اعمال شود. به همین دلیل، جراحی های چشم معمولاً بر اساس نوع بیماری که درمان می کنند گروه بندی می شوند.

برخی از انواع اصلی جراحی چشم عبارتند از:

• جراحی انکساری
• جراحی گلوکوم
• عمل جراحی آب مروارید
• جراحی شبکیه
• جراحی پلاستیک و بازسازی
• جراحی های عضلانی
• ترمیم تروما

هر یک از این انواع جراحی چشم در زیر به طور عمیق تر مورد بحث قرار گرفته است.

۱- عمل جراحی آب مروارید 

اکثر مردم با جراحی آب مروارید آشنا هستند. برداشتن عدسی طبیعی چشم که با افزایش سن کدر شده و جایگزینی با یک لنز مصنوعی شفاف.

روش جراحی 

در حین جراحی آب مروارید، جراح عدسی طبیعی کدر را برمی دارد و آن را با یک لنز مصنوعی شفاف به نام لنز داخل چشمی (IOL) جایگزین می کند. IOL یا لنز داخلی مصنوعی در داخل کپسول لنز چشمی قرار می‌گیرد که وظیفه نگه‌داری لنز طبیعی چشم را بعد از جراحی جایگزینی انجام می‌دهد. این یک جراحی رایج است و خطر کمی دارد. این جراحی حدود ۱۵ دقیقه طول می کشد و شما می توانید همان روز به خانه بروید.

IOL استاندارد تک کانونی است. بینایی را در یک فاصله، معمولاً دور، تصحیح می کند. افراد مبتلا به آستیگماتیسم ممکن است نسخه هایی داشته باشند که IOL استاندارد نمی تواند به طور کامل آن ها را اصلاح کند. ممکن است برای اصلاح آستیگماتیسم آن ها به یک IOL توریک با کیفیت بالا نیاز باشد تا این نوع عیب را اصلاح کند.

برای کسانی که می خواهند پس از جراحی آب مروارید از عینک مطالعه خودداری کنند، IOL و IOL چند کانونی گزینه های خوبی هستند. اینها امکان تمرکز در فاصله متوسط و نزدیک را فراهم می کند. این IOL ها می توانند باعث شود که فرد دیگر نیازی به این عینک نداشته باشد.

شرایطی نیاز به جراحی آب مروارید 

انواع مختلفی از آب مروارید وجود دارد که می تواند در چشم ایجاد شود. علائم آب مروارید عبارتند از:

• کاهش دید، دید نزدیک بدتر از دید از راه دور
• حساسیت به نورهای روشن
• تابش خیره کننده، به ویژه از چراغ های جلو هنگام رانندگی در شب
• هاله های اطراف چراغ ها

هنگامی که آب مروارید در چشم شخص شروع به تداخل با فعالیت‌های روزمره، مانند دیدن و خواندن، می‌کند، جراحی آب مروارید انجام می‌شود.

انواع آب مروارید

1. آب مروارید هسته ای: آب مروارید هسته ای شایع ترین نوع آب مروارید در افراد مسن است. کدر شدن و سفت شدن مرکز عدسی منجر به تاری، خیرگی و سایر تغییرات در بینایی می شود. این بیماری سال ها طول می کشد تا ایجاد شود.
2. آب مروارید قشری: آب مروارید قشری نوعی کدرشدن در لایه بیرونی یا قشر عدسی طبیعی است. در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بیشتر شایع است.
3. آب مروارید کاتاراکت ثانویه: معمولاً با سرعت زیادی رشد می‌کند، که ممکن است منجر به مشکلات بینایی مانند کاهش وضوح دید و اختلالات دیگر شود. این آب مروارید در افرادی که استروئید مصرف می کنند یا دیابت دارند شایع است.

۲- جراحی گلوکوم 

جراحی آب سیاه برای کاهش فشار داخل چشم در افراد مبتلا به گلوکوم انجام می شود. هنگامی که فشار در چشم خیلی زیاد است، خطر از دست دادن بینایی به دلیل آسیب به عصب بینایی که سیگنال‌هایی را از چشم به مغز می‌فرستد، افزایش می‌یابد. جراحی گلوکوم نمی تواند بینایی از دست رفته را بازیابی کند اما می تواند به جلوگیری از کاهش دید بیشتر کمک کند.

برای انجام چندین نوع جراحی گلوکوم در مطب می توان از لیزر استفاده کرد و معمولاً فقط به قطره های بی حس کننده نیاز است. اگر جراحی های دارویی و لیزری موثر نبودند، ممکن است انواع دیگری از جراحی گلوکوم که نیاز به برش و بی حسی موضعی دارند، ضروری باشد.

رایج ترین جراحی های لیزری گلوکوم

ترابکولوپلاستی با لیزر آرگون (ALT): این روش در مطب معمولاً برای افرادی که مبتلا به گلوکوم با اندوکامریال هستند انجام می شود که فشار چشم بالایی دارند. زیرا مایع جلوی چشم به نام زلالیه به درستی تخلیه نمی شود. این مشکلی است که اکثر افراد مبتلا به گلوکوم دارند. به طور کلی فشار چشم در طول زمان به آرامی افزایش می یابد.

1. ترابکولوپلاستی با لیزر انتخابی (SLT): این روش مشابه ALT است، اما از لیزر سرد به جای لیزر حرارتی استفاده می‌شود که بافت اسکار را کاهش می‌دهد و امکان تکرار آن را فراهم می‌کند. این به عنوان اولین خط درمان برای افراد مبتلا به گلوکوم اندوکامریال محبوبیت پیدا کرده است.
2. ترابکولکتومی: این جراحی فیلتراسیون نیاز به یک برش دارد و برای درمان گلوکوم با اندوکامریال استفاده می شود. زمانی که درمان دارویی و جراحی لیزری بی اثر باشد در بیمارستان انجام می شود. به طور معمول، شما می توانید در همان روز جراحی به خانه بروید.
3. جراحی انکساری: عیوب انکساری مانند نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم را می توان با جراحی انکساری اصلاح کرد. این جراحی‌های بینایی روش‌هایی هستند که پرتوهای نور ورودی را تغییر می‌دهند، بنابراین مستقیماً روی شبکیه متمرکز می‌شوند و دید واضحی را ارائه می‌دهند.

۳- عمل لیزیک 

شناخته شده ترین جراحی انکساری لیزیک، لیزر کراتومیلوسیس درجا است. در این روش، یک قطعه نازک از سطح قرنیه با یک ابزار خاص برش داده می‌شود تا یک قلاب یا “فلپ” ایجاد شود. سپس با استفاده از لیزر، بافت زیر سطح قرنیه تغییر شکل می‌یابد تا بینایی را بهبود بخشد. بعد از انجام این تغییرات، فلپ به مکان اولیه خود باز می‌گردد و قرنیه به طور طبیعی به شکل خود بازمی‌گردد. اگر علاقه مند بودید که تا در خصوص این جراحی چشم لیزیک بیشتر بدانید و با جزئیات آن آشنا شود می توانید مقاله دیگر ما را با عنوان عمل لیزیک چشم را مطالعه کنید.

۴- عمل چشم PRK 

PRK یا کراتکتومی فوتورفرکتیو نیز قرنیه را تغییر شکل می دهد اما نیازی به فلپ ندارد. لایه بالایی قرنیه برداشته می شود تا لیزر بتواند شکل قرنیه را تغییر دهد. سپس لایه بالایی طی چند روز آینده دوباره رشد می کند.

۵- لازک 

لیزر ساب اپیتلیلیال کراتومیلوسیس (LASEK) مشابه PRK است، اما یک فلپ ایجاد می‌شود و پس از درمان با لیزر به محل خود برمی‌گردد. برخی از کارشناسان بر این باورند که این تجربه راحت‌تر و بهبودی سریع‌تر را فراهم می‌کند.

۶- اپی لیزیک 

لایه بالایی قرنیه به طور نازک جدا شده و در طول عمل اپی لیزیک به پهلو بلند می شود. لایه زیرین مانند PRK لیزر می شود و از یک لنز تماسی نرم به عنوان بانداژ استفاده می شود تا به بهبود قرنیه در چند روز آینده کمک کند.

۷- کراتوپلاستی رسانا (CK)

عمل کراتوپلاستی رسانا (CK) یک روش جراحی است که برای اصلاح مشکلات بینایی مانند کاهش کیفیت دید در نزدیک بینی استفاده می‌شود. در این روش، از یک پروب گرما برای تغییر شکل بافت قرنیه استفاده می‌شود. با استفاده از این پروب، بافت قرنیه به طور موضعی گرما داده می‌شود، که باعث کوچک شدن بافت و تغییر شکل قرنیه می‌شود. این تغییرات باعث می‌شود که نور به شکل صحیح‌تری بر روی شبکیه متمرکز شود.

مطالعه بیشتر: بیماری ‌های چشمی شایع در کودکان و هر آنچه که والدین آنها باید بداند

۸- تعویض لنز انکساری (استخراج لنز شفاف)

تعویض لنز انکساری روشی مشابه جراحی آب مروارید است. اما، لنز طبیعی شفاف چشم با یک لنز مصنوعی جایگزین می شود تا عیب انکساری را اصلاح کند. باعث از بین رفتن توانایی چشم برای دیدن اشیاء نزدیک را از دست می‌دهد. یک IOL که امکان تطبیق یا تمرکز در فواصل متعدد را فراهم می کند، می تواند برای جبران این فقدان انتخاب شود.

۹- لنزهای داخل چشمی فاکیک (IOLs) / لنزهای تماسی قابل کاشت (ICL)

لنز داخل چشم فاکیک (IOL) یک گزینه جراحی اصلاحی است که در مواردی از خطای شکلی بسیار بالا استفاده می‌شود. در این روش، لنز طبیعی چشم حذف نمی‌شود، بلکه یک لنز فاکیک IOL جلوی آن قرار می‌گیرد. این روش باعث می‌شود قابلیت فوکوس چشم در دید نزدیک حفظ شود.

۱۰- پیوند قرنیه

هنگامی که قرنیه به شدت آسیب می بیند، ممکن است جراحی پیوند قرنیه لازم باشد. شرایطی که می تواند به قرنیه آسیب برساند شامل عفونت قرنیه، التهاب، خشکی شدید، دیستروفی، دژنراسیون و صدمات است.

در مقاله زیر درباره عفونت چشم و راه های درمان آن اشاره کرده ایم. با کلیک بر روی لینک زیر می توانید راه های انتقال آن و خطراتی که شما را تهدید می کند مطالعه کنید.

مطالعه بیشتر: درمان عفونت چشم و راه های مقابله با عفونتهای شایع

• کراتوپلاستی نافذ (PK): این عمل جراحی، مشکلات قرنیه بیمار را بازسازی می‌کند. قرنیه، لایه بیرونی چشم است که نور را از خارج به داخل چشم عبور می دهد. در کراتوپلاستی نفوذی (PK)، قرنیه بیمار با یک قرنیه سالم جایگزین می‌شود.
• کراتوپلاستی اندوتلیال (EK): کراتوپلاستی اندوتلیال (EK) یک نوع عمل جراحی قرنیه است که برای درمان بیماری‌هایی از قبیل دیستروفی قرنیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، لایه‌های پشتی قرنیه، به ویژه لایه‌ای به نام اندوتلیوم، که وظیفه پمپاژ مایع داخلی قرنیه را دارند، جایگزین می‌شوند. این عمل جراحی قرنیه به طور جزئی صورت می‌گیرد و نیازی به بخیه ندارد.
• کراتوپلاستی لایه‌ای قدامی عمیق (DALK): این روش لایه‌های بافت میانی قرنیه را با بافت اهداکننده جایگزین می‌کند.
• کراتوپلاستی لایه‌ای قدامی سطحی (SALK): این روش لایه‌های خارجی قرنیه را با بافت اهداکننده جایگزین می‌کند.
• کراتکتومی فوتوتراپی (PTK): بیرونی‌ترین لایه‌های قرنیه بیمار با لیزر برداشته می‌شوند تا بافت سالم دوباره رشد کند.

جراحی های شبکیه چشم 

شبکیه، بافت حساس به نور در پشت چشم، می تواند در برابر آسیب و بیماری آسیب پذیر باشد. چندین نوع جراحی برای درمان شبکیه و ساختارهای اطراف آن وجود دارد.

۱- فتوکوآگولاسیون لیزری شبکیه 

فتوکوآگولاسیون لیزری شبکیه یک روش درمانی است که از نور لیزر برای درمان برخی از حالات و بیماری‌های شبکیه استفاده می‌شود. در این روش، نور لیزر به منظور کاهش سرعت یا جلوگیری از عوارض جدی مانند از دست دادن بینایی استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای مواردی مانند رتینوپاتی دیابتی، ادم ماکولا، انسداد ورید شبکیه، و جداشدگی یا پارگی شبکیه استفاده می‌شود.

گاهی اوقات نواحی ناسالم شبکیه با فتوکواگولاسیون لیزری درمان می شوند تا شبکیه سالم حفظ شود. سوراخ‌های شبکیه، پارگی‌ها یا جداشدگی‌های کوچک را می‌توان با این روش عمل کرد تا از کاهش دید بیشتر جلوگیری شود.

۲- درمان فوتودینامیک (PDT)

درمان فوتودینامیک (PDT) یک روش درمانی است که در برخی از حالات مانند دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD) استفاده می‌شود، زمانی که ناحیه درمانی در نزدیکی مرکز بینایی قرار دارد. در این روش، به جای استفاده از لیزر با انعقاد نوری، نور لیزر برای انعقاد مواد دارویی به نام عامل فوتوسنسیتایزر استفاده می‌شود.

این ماده دارویی پس از تزریق به بیمار، در ناحیه مورد درمان تجمع می‌یابد و سپس با استفاده از نور لیزر، فعال شده و باعث ایجاد تغییرات در عروق خونی موجود در این ناحیه می‌شود، که به تخریب خونرسانی به تومورها یا ناحیه‌های غیرطبیعی می‌انجامد. از آنجایی که این روش باعث سوختگی حرارتی نمی‌شود، خطر ایجاد آسیب به شبکیه مرکزی به حداقل می‌رسد و نقطه کوری احتمالی کاهش می‌یابد.

۳- سرما درمانی

در این روش، یک پروب روی بافت قرار می‌دهند که منجمد کرده و بافت را منعقد می‌کند. این پروب بافت اطراف پارگی را آسیب می‌رساند و باعث ایجاد زخمی می‌شود که اجازه می‌دهد بافت را به جای خود “جوش” دهد.

۴- سگک اسکلرال

فردی که دچار پارگی شبکیه شده است ابتدا با لیزر فتوکواگولاسیون یا کرایوتراپی درمان می شود. به دنبال آن یک سگک صلبیه قرار می گیرد. یک نوار سیلیکونی که در قسمت بیرونی صلبیه قرار می گیرد تا از جدا شدن مجدد شبکیه جلوگیری کند.

این یک روش سرپایی است که نیاز به بیهوشی موضعی یا عمومی دارد. عمل جراحی حدود دو ساعت طول می کشد.

جراحی عضلات چشم

جراحی عضله چشم به تراز کردن چشم ها در شرایطی به نام استرابیسم کمک می کند. این زمانی است که چشم ها در جهت های مختلف قرار می گیرند و در نتیجه دید دوگانه ایجاد می شود.

جراحی پلک

این روش که بلفاروپلاستی نامیده می شود، پلک هایی را که افتاده و گاهی اوقات بینایی را مختل می کند، ترمیم می کند. می توان آن را در هر دو پلک بالا و پایین انجام داد. این روش پوست یا چربی اضافی را از بین می برد و می تواند عضله ای را که چشم را باز می کند ترمیم کند.

چه زمانی باید به متخصص چشم مراجعه کرد

اگر چشم پزشک به شما توصیه می کند که جراحی چشم را انجام دهید، مهم است که با پیروی از توصیه های چشم پزشک از سلامت چشم و بینایی خود محافظت کنید. معاینات معمول و جامع چشم بهترین راه برای اطمینان از سلامت چشم و بینایی واضح است.