بیشترین اختلالات چشمی در کودکان، به خصوص در افرادی که تولد زودرس داشته‌اند، مشاهده می‌شود. این اختلالات شامل بیماری‌هایی هستند که منجر به کاهش دید می‌شوند، از جمله آب مروارید، کدر شدن عدسی، گلوکوم، افزایش فشار چشم کودک، انحطاط شبکیه، سرطان شبکیه، رتینوپاتی دیابتی و اختلالات عصبی و مغزی.
می‌توان اظهار کرد که بیشترین شیوع بیماری های چشمی شایع در کودکان شامل گلوکوم مادرزادی، تنبلی چشم و انسداد مجرای اشکی است. در زیر، هر یک از این بیماری‌ها به طور جداگانه شرح داده شده است.
انواع بیماری های چشمی شایع در کودکان
در ادامه به انواع بیماری های چشمی کودکان و راه های درمان آن پرداخته ایم.
۱- انسداد مجرای اشکی (پیفوریا)
یکی از بیماری های چشمی شایع در کودکان انسداد مجرای اشکی یا پیفوریا می باشد. در صورت بسته شدن مجرایی که اشک را از چشم به بینی منتقل می‌کند، ممکن است با اپیفوریا یا ریزش شدید آب چشم در کودکان روبه‌رو شویم. این امر به دلیل تولید دائمی اشک و تخلیه آن از طریق بلع است. هنگامی که مجرای اشکی مسدود می‌شود، اشک نمی‌تواند به حلق جریان یابد و به جای آن از کنار چشم عریان می‌شود.
در بسیاری از حالات، انسداد مجاری اشکی به طور خودبخود رفع می‌شود. بیشتر انسدادهای مجرای اشکی در کودکان تا سن یک سالگی بهبود می‌یابند. اما اگر این اتفاق تا پایان ۱۲ ماهگی رخ ندهد یا کودک مبتلا به عفونت‌های مکرر شود، احتمالاً نیاز به یک جراحی کوچک وجود دارد.
در برخی موارد، احتمالاً پزشک چشمان شما را به استفاده از یک تکنیک ماساژ خاص برای کمک به باز شدن غشای پوشاننده دهانه مجرای اشک تحتانی که به بینی کودک متصل است، اشاره می‌کند. پزشک چشمان به شما روش صحیح انجام این ماساژ را آموزش خواهد داد. آب ریزش چشم‌ها تنها علت احتمالی انسداد مجرای اشک نیست؛ بنابراین، در صورت وقوع این مشکل، بهتر است چشم توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرد.
مطالعه بیشتر: بررسی فواید عینک فتوکرومیک برای سلامت چشم
۲- تنبلی چشم (آمبلوپی)
یکی دیگر از بیماری های چشمی شایع در کودکان، تنبلی چشم یا آمبلوپی است که در طی رشد و تکامل مغز آنها ظاهر می‌شود. این اختلال باعث می‌شود که ساختار چشم کودک نرمال باشد، اما دید او کاهش یابد. تکامل چشم کودک تا سن ۹ سالگی پیش می‌رود، و اگر تا قبل از این سن تصویر شفافی از اطراف به دست نیاورد، ممکن است در تکامل چشم مشکلاتی پیش آید. در سن کمتر و قبل از رسیدن به ۹ سالگی، احتمال درمان این مشکل بسیار بیشتر و سریع‌تر است.
در واقع، آمبلوپی یا تنبلی چشم در زمانی رخ می‌دهد که یکی از چشم‌ها تنبل می‌شود و نمی‌تواند تصویری را با شفافیت چشم دیگر دریافت کند. علل شایع تنبلی چشم شامل انحراف چشم، نابهنجاری‌های شکست نور در چشم (ناسازبینی)، افتراق نادرست در قدرت تمرکز، پتوز (افتادگی پلک فوقانی) و آب مروارید (تاری یا کدورت عدسی چشم) هستند.
اگر تنبلی چشم درمان نشود، می‌تواند منجر به ضعف شدید بینایی شود. درمان تنبلی چشم اغلب با استفاده از روش‌هایی مانند بستن چشم یا استفاده از عینک انجام می‌شود. اگر درمان در سنین پایین آغاز شود، احتمالاً بینایی بهبود خواهد یافت.
مطالعه بیشتر: راهنمای عدسی بلوکنترل و بلوکات | کاربردها، تفاوت و برندهای برتر
۳- گلوکوم مادرزادی
گلوکوم، یکی دیگر از بیماری های چشمی شایع در کودکان است که این بیماری بسیار نادر اما از اهمیت بالایی برخودار است. در همان سال اول از زندگی، بیش از ۸۰ درصد موارد گلوکوم مادرزادی یا آب سیاه چشم تشخیص داده می‌شود.
علائم بیماری آب سیاه چشم شامل:
- ریزش اشک
- انقباض پلکی
- ترس از نور
- افزایش فشار چشم، که توسط پزشک اندازه‌گیری شده و ممکن است باعث شفافیت یا کدر شدن قرنیه چشم شود.
اگر کودکان تا سن ۳ سالگی به بیماری آب سیاه چشم مبتلا شوند، ممکن است بزرگی چشم نیز به وجود آید که در این صورت، راه درمانی تنها جراحی است.
تشخیص و درمان به موقع برای جلوگیری از اختلالات بینایی مادام العمر بسیار مهم است. در زیر، به طور خلاصه برخی از شایع‌ترین اختلالات چشمی و بیماری های چشمی شایع در کودکان و نحوه درمان آنها را اشاره کرده ایم:
| وضعیت | شرح | درمان |
| آستیگماتیسم | قرنیه با شکل نامنظم که می تواند باعث تاری دید شود. | اگر باعث تاری دید شود، عینک بزنید. |
| مجرای اشک مسدود شده | در نوزادان مبتلا به این بیماری که انسداد مجرای اشکی نیز نامیده می شود، چشم ها پر از اشک شده و مخاط را جمع می کنند. | ماساژ ملایم مجرای اشک می تواند به رفع انسداد کمک کند. اگر این کار موثر نبود، ممکن است به جراحی نیاز باشد. |
| آب مروارید | کدر شدن عدسی چشم. حدود ۳ کودک از هر ۱۰۰۰۰ کودک آب مروارید دارند | اکثر آب مرواریدها باید با جراحی برداشته شوند. آب مروارید در نوزادان و کودکان نادر است و معمولاً با آب مروارید در بزرگسالان ارتباطی ندارد. |
| برآمدگی پلک | برآمدگی سفت و بدون درد روی پلک به دلیل مسدود شدن غده چربی. | ممکن است خود به خود برطرف شود یا با قطره چشم یا کمپرس گرم درمان شود. در برخی موارد ممکن است به جراحی جزئی نیاز باشد. |
| افتادگی پلک (پتوز) | وقتی پلک ها آنطور که باید باز نیستند. این به دلیل ضعف در ماهیچه ای است که پلک را باز می کند. | اگر شدید باشد، می تواند باعث اختلال بینایی (آمبلیوپی) شود و نیاز به جراحی پلک داشته باشد. |
| ناهماهنگی کاذب چشم (شبه استرابیسم) | ناشی از پل بینی پهن یا چین های اضافی پوست بین بینی و چشم است. چشم ها فقط به صورت متقاطع به نظر می رسند. | چشم ها باید تحت نظر باشند تا مطمئن شوند که سالم هستند. |
| دور بینی (هیپرتوپی) | مشکل در دیدن اجسام نزدیک. درجه کمی از دوربینی در نوزادان و کودکان طبیعی است. | اگر وضعیت شدید شود یا باعث انحراف چشم‌ها شود، نیاز به عینک است. |
| گلوکوم | وضعیتی که در آن فشار داخل چشم خیلی زیاد است. علائم هشدار دهنده حساسیت شدید به نور، ریزش اشک، درد مداوم، بزرگ شدن چشم، کدر شدن قرنیه و اسپاسم پلک است. | گلوکوم در دوران کودکی معمولاً نیاز به جراحی دارد. در صورت عدم درمان، گلوکوم می تواند باعث نابینایی شود. |
| تنبلی چشم (آمبلیوپی) | بینایی یک چشم به دلیل عدم استفاده مناسب از آن، در حالتی که دیگر جنبه‌های چشم نرمال هستند، کاهش می‌یابد. اغلب به دلیل تمرکز ضعیف یا ناهماهنگی چشم ها ایجاد می شود. | اعمال یک پانسمان یا قطره‌های ویژه به چشم “سالم”. درمان‌های دیگر معمولاً شامل عینک یا جراحی عضله چشم برای چشمی که دارای انحرف است. |
| چشم های انحرافی (استرابیسم) | هنگامی که یک چشم به سمت داخل، بالا، پایین یا بیرون می چرخد. این به دلیل عضلات چشم است که به خوبی با هم کار نمی کنند. | بسته به علت ناهماهنگی، عینک، جراحی. |
| نزدیک بینی | مشکل در دیدن اجسام دور. نزدیک‌بینی در نوزادان بسیار نادر است، اما در کودکان مدرسه‌ای شایع‌تر می‌شود. | از عینک برای اصلاح تاری دید از راه دور استفاده می شود. |
| چشم صورتی (التهاب ملتحمه) | قرمزی قسمت سفید چشم، معمولاً به دلیل عفونت، آلرژی یا سوزش. علائم شامل ریزش اشک، ترشح و احساس وجود چیزی در چشم است. | بسته به علت آن، چشم صورتی اغلب با قطره یا پماد درمان می شود. شستن مکرر دست ها می تواند گسترش عفونت چشم را به سایر اعضای خانواده و همکلاسی ها محدود کند. |
| قرنیه خراشیده (ساییدگی قرنیه) | خراش روی سطح جلویی چشم (قرنیه). می تواند بسیار دردناک باشد. چشم ها معمولا اشک می ریزند و به نور نیز حساس هستند. | قطره یا پماد آنتی بیوتیک برای بهبود بهبود و جلوگیری از عفونت. |
| گل مژه | برجستگی قرمز دردناک روی پلک به دلیل عفونی شدن غده زیرپوستی یا غده چربی. | کمپرس گرم و قطره یا پماد آنتی بیوتیک. |
| تورم پلک (بلفاریت) | التهاب در غدد چربی پلک. این معمولا منجر به تورم پلک ها و پوسته پوسته شدن مژه ها می شود. | کمپرس گرم و شستن پلک با شامپو بچه. در صورت وجود عفونت ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک باشد. |
اختلالات چشمی در کودکان چه مواردی را شامل می‌شود؟
نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم، خطاهای انکساری، تنبلی چشم، عدم هماهنگی حرکت چشم یا استرابیسم و اختلالات عضلانی حرکت چشم، از جمله اختلالات و بیماری های چشمی شایع در کودکان است.
مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی مرتبط با چشم و بینایی باید با جدیت توسط والدین و سرپرستان کودکان رعایت شود. این به دلیل اهمیت بینایی که اثرات قابل توجهی در کوتاه و بلند مدت دارد. بنابراین، معاینات دوره‌ای و مرتبط با چشم پزشکی و بررسی قدرت دید باید به طور منظم انجام شود. این معاینات باید در سنین ۱ سالگی، ۳ و نیم سالگی و ۵ سالگی انجام شود، و همچنین توصیه می‌شود که سالانه از سرویس‌های بینایی استفاده شود.
مطالعه بیشتر: راهنمای جامع تأثیر UV و اهمیت حفاظت از چشم
مشخصات مشکلات بینایی در کودکان چیست؟
نشانه‌هایی از مشکلات بینایی در کودکان شامل موارد زیر هستند:
- مالش مداوم چشم
- موقعیت غیرطبیعی چشم و استرابیسم
- پوشاندن یک چشم هنگام تماشای تلویزیون یا اشیاء دور
- نزدیک کردن اشیاء و کتاب هنگام خواندن
- چشمک زدن بیش از حد و غیرطبیعی
- قرمزی چشم
- آب‌ریزی چشم
- خارش چشم
- سردرد، سرگیجه و تهوع پس از مطالعه یا تماشای تلویزیون
مطالعه بیشتر: آموزش و نکات مراقبت از چشم + [۱۰ راهکار مهم]
نشانه‌هایی که باید به آنها توجه ویژه داشته باشیم
اگر مشکوک به بیماری های چشمی شایع در کودکان خود هستید، حتماً آن ها را مورد معاینه قرار دهید. اگر کودک هر یک از نشانه‌های زیر را دارا باشد، باید به چشم پزشک مراجعه کنید:
- داشتن یک یا هر دو مردمک ظاهری غیرمعمول یا سفید؛ این موضوع ممکن است در عکس‌هایی که از کودک گرفته می‌شود مشخص شود.
- وجود آب‌ریزش یا ترشح دائمی از چشم‌های کودک.
- احتمالاً یکی از چشم‌ها دچار چرخش و انحراف است، یا چشم‌ها به خوبی حرکت نمی‌کنند.
- حساسیت شدید به نور یا تابش.
- سر کودک همیشه به یک طرف کج است یا چرخیده است.
- کودک نزدیک به تلویزیون نشسته و یا کتاب یا پازل را به فاصله بسیار نزدیک به چشم خود نگه می‌دارد.
- چشم‌های کودک شما تفاوت دارند؛ به عنوان مثال، یکی از چشم‌ها بزرگتر از دیگری است.
توصیه می‌شود که برای همه نوزادان و کودکانی که یکی از شرایط زیر را دارند، یک آزمایش کامل چشم انجام شود:
- انحراف چشم (استرابیسم)
- تنبلی چشم (آمبلوپی)
- استفاده از عینک‌های قوی در سنین پایین (خطای انکسار)
- تولد زودرس (به دنیا آمدن قبل از هفته ۳۰ حاملگی یا قبل از آن)
- تأخیر در رشد
زمان مناسب برای معاینه چشم فرزند شما بین دو و نیم تا سه سالگی است. در این سن، کودک به اندازه کافی بزرگ شده تا به طور دقیق ترین تست بینایی را انجام دهد و در عین حال، برای تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل بینایی مناسب است.
