طراحی یک خانه امن و راحت برای افراد کم‌بینا و نابینا، فراتر از یک انتخاب است؛ این یک ضرورت برای افزایش استقلال و کیفیت زندگی آن‌هاست. با برنامه‌ریزی دقیق و طراحی هوشمندانه می‌توان محیطی ایمن و کاربردی ایجاد کرد که در آن، افراد با اختلالات بینایی بتوانند با آسودگی خاطر حرکت کنند و به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند. در این راهنما، به شما کمک می‌کنیم تا با اصول طراحی مناسب، خانه‌ای ایده‌آل برای این عزیزان بسازید.
نکات مهم چیدمان خانه سازگار با اختلالات بینایی
۱- درک نیازهای افراد کم بینا
برای طراحی یک محیط زندگی مناسب، نخست باید چالش‌هایی که افراد کم‌بینا با آن‌ها مواجه هستند، شناسایی شود. شدت کم‌بینی می‌تواند از دید محدود تا نابینایی کامل متغیر باشد و نیازهای هر فرد ممکن است متفاوت باشد. نکات اساسی که باید در نظر گرفته شوند شامل موارد زیر هستند:
- جهت‌یابی در فضا: دشواری در شناسایی اشیا یا حرکت در محیط‌های ناشناخته.
- آگاهی از خطرات: احتمال برخورد با اشیا یا افتادن.
- دسترسی‌پذیری: نیاز به ابزار و تجهیزاتی که به افراد کمک کنند تا فعالیت‌های روزمره مانند آشپزی، تمیزکاری یا استفاده از فناوری را به راحتی انجام دهند.
مطالعه بیشتر: هر آنچه که باید درباره تاثیر دیابت بر بینایی بدانید
۲- سازماندهی فضای زندگی
خانه‌ای که به طور مؤثر سازماندهی شده باشد، می‌تواند سردرگمی و حوادث را کاهش دهد. برای دستیابی به این هدف، مراحل زیر را در نظر بگیرید:
الف) نظم‌دهی به محیط
- اطمینان حاصل کنید که مسیرهای عبور بدون مانع باشند.
- از قرار دادن وسایلی همچون مبلمان، کفش یا اسباب‌بازی در نقاط پر تردد خودداری کنید.
ب) تعیین مکان‌های مشخص برای وسایل
- وسایل پرکاربرد را در مکان‌های ثابت و قابل دسترس قرار دهید.
- برای نظم‌دهی از جعبه‌ها یا ظروف با برچسب استفاده کنید.
ج) اجتناب از تغییرات غیرضروری
- از جابجایی مبلمان یا دکوراسیون، مگر در مواقع ضروری، پرهیز کنید.
- در صورت نیاز به تغییرات، حتماً با فرد کم‌بینا مشورت نمایید.
۳- استفاده از نشانه‌های لمسی و حسی
از آنجا که افراد کم‌بینا بیشتر به حس‌های دیگر متکی هستند، نشانه‌های لمسی و حسی می‌توانند ابزارهای مفیدی برای جهت‌یابی و تعامل باشند.
الف) سطوح بافت‌دار
- از کف‌پوش‌ها یا فرش‌های بافت‌دار برای مشخص کردن مناطق خاص مانند درگاه‌ها یا پله‌ها استفاده کنید.
- نوارهای لمسی روی پله‌ها نصب کنید تا از لغزش جلوگیری شود.
ب) برچسب‌های بریل
- وسایل خانه، لوازم خانگی و اشیای شخصی را با برچسب‌های بریل علامت‌گذاری کنید.
- دکمه‌های آسانسور، مایکروویو یا ترموستات را با نوشته‌های بریل تجهیز کنید.
ج) نشانه‌های شنیداری
- به وسایل خانگی مانند اجاق گاز، ماشین لباس‌شویی و آلارم‌ها سیگنال‌های صوتی اضافه کنید.
- از دستگاه‌های سخنگو مانند ساعت‌ها یا دماسنج‌ها برای کمک به کارهای روزمره استفاده کنید.
د) نشانه‌های بویایی
- از رایحه‌های متفاوت برای تمایز بین اتاق‌ها استفاده کنید (مانند اسطوخودوس برای اتاق خواب و مرکبات برای آشپزخانه).
مطالعه بیشتر: آشنایی با نشانه های ضعیف شدن چشم و راهکارهای درمانی آن
۴- نورپردازی و تضاد رنگ‌ها
برای افراد کم بینای جزئی، نورپردازی استراتژیک و طراحی با کنتراست بالا می‌تواند دید آن‌ها را بهبود بخشد.
الف) تنظیم نورپردازی
- از نور قابل تنظیم و بدون تابش خیره‌کننده در سراسر خانه استفاده کنید.
- چراغ‌های حسگر حرکتی در راهروها و پله‌ها نصب کنید.
ب) استفاده از تضاد رنگی
- قاب درها، کلیدهای برق و نرده‌ها را با رنگ‌های متضاد نقاشی کنید.
- مبلمان و دکوراسیونی انتخاب کنید که به‌راحتی از رنگ دیوارها متمایز باشند.
۵- ایمن‌سازی کف‌پوش‌ها
کف‌پوش مناسب می‌تواند از بروز حوادث جلوگیری کرده و حرکت را تسهیل کند.
الف) سطوح ضدلغزش
- از کاشی، وینیل یا فرش‌های ضدلغزش استفاده کنید.
- از استفاده از فرش‌های کوچک که ممکن است جمع شوند یا سر بخورند خودداری کنید؛ در صورت نیاز، آن‌ها را با نوار دوطرفه یا زیرانداز ضدلغزش محکم کنید.
ب) هم‌سطح‌سازی
- اختلاف ارتفاع بین اتاق‌ها را به حداقل برسانید.
- در صورت وجود پله، از رمپ با نرده استفاده کنید.
۶- ایمنی در آشپزخانه
آشپزخانه یکی از چالش‌برانگیزترین فضاها برای افراد کم‌بینا است؛ به دلیل وجود اشیای تیز، گرما و وسایل پیچیده.
الف) چیدمان منظم
- ظروف، قابلمه‌ها و وسایل آشپزی را در مکان‌های ثابت نگهداری کنید.
- از نشانگرهای لمسی برای برچسب‌گذاری وسایل مانند شیشه‌های ادویه یا پیمانه‌های اندازه‌گیری استفاده کنید.
ب) وسایل سخنگو
- وسایل آشپزی سخنگو یا با صدای بوق، مانند دماسنج‌ها و تایمرها نصب کنید.
- اجاق‌ها و فرهایی با کنترل‌های لمسی یا صوتی انتخاب کنید.
ج) اقدامات ایمنی
- از اجاق‌های القایی برای کاهش خطر سوختگی استفاده کنید.
- از دستگاه‌های توزیع آب گرم با دمای از پیش تنظیم‌شده استفاده کنید.
مطالعه بیشتر: کوررنگی یا کم‌بینی رنگی چیست و چه انواعی دارد ؟
۷- تعدیلات در حمام
حمام‌ها را می‌توان با تغییراتی ساده ایمن‌تر کرد.
- نصب دستگیره‌های ایمنی: در کنار توالت، دوش و وان حمام دستگیره‌های ایمنی نصب کنید.
- استفاده از کف‌پوش ضدلغزش: در داخل و خارج از دوش از پادری‌های ضدلغزش استفاده کنید.
- کنترل دما: از شیرهای ترموستاتیک برای جلوگیری از سوختگی ناشی از آب داغ استفاده کنید.
- تضاد و بهبود لمسی: حوله ها و صابون ها را با رنگ های متضاد انتخاب کنید تا شناسایی آن ها آسان تر شود.
۸. فناوری برای دسترسی بهتر
پیشرفت‌های فناوری ابزارهایی برای افزایش استقلال و ایمنی فراهم کرده‌اند.
الف) دستگاه‌های خانه هوشمند
- از سیستم‌های کنترل صوتی مانند الکسا یا گوگل هوم برای تنظیم نور، دما و امنیت استفاده کنید.
- زنگ‌های درب هوشمند با بازخورد صوتی نصب کنید.
ب) اپلیکیشن‌های تلفن همراه
- جهت تسهیل در انجام امور روزمره، توصیه می‌شود از اپلیکیشن‌هایی نظیر Be My Eyes یا Seeing AI برای جهت‌یابی، خرید و تشخیص اشیا استفاده نمایید.
۹. آموزش و آشنایی با محیط
آشنا کردن فرد نابینا با فضای خانه، اعتمادبه‌نفس و استقلال او را افزایش می‌دهد.
الف) راهنمایی و تمرین
- یک تور راهنمایی در خانه برگزار کنید و ویژگی‌های کلیدی را نشان دهید.
- مسیرها بین اتاق‌ها را به فرد آموزش دهید.
ب) تمرین روزانه
- استفاده از نشانه‌های لمسی و ابزارهای دیگر را تا زمانی که عادت شوند، تمرین کنید.
۱۰. آمادگی در مواقع اضطراری
برنامه‌ریزی برای شرایط اضطراری بخش مهمی از ایمن‌سازی خانه است.
الف) ایمنی در برابر آتش‌سوزی
- دتکتورهای دود با آلارم‌های صوتی بلند یا هشدارهای لرزشی نصب کنید.
- کپسول آتش‌نشانی را در محل‌های قابل دسترس قرار دهید.
ب) راه‌های خروج ایمن
- یک برنامه تخلیه مشخص طراحی کرده و آن را مرتب تمرین کنید.
- از نشانگرهای لمسی یا صوتی برای مشخص کردن خروجی‌ها استفاده کنید.
ج) تماس‌های اضطراری
- شماره‌های اضطراری را در تلفن به صورت شماره‌گیری سریع ذخیره کنید.
۱۱. راه حل های شخصی سازی شده
هر فرد نیازها و ترجیحات منحصربه‌فردی دارد. با فرد نابینا برای تنظیم محیط همکاری کنید.
الف) بازخورد مداوم
- نظر او را درباره تغییرات جویا شوید.
- براساس بازخورد، اصلاحات لازم را انجام دهید.
ب) مشاوره حرفه‌ای
- با یک کاردرمانگر یا متخصص دسترس‌پذیری برای دریافت توصیه‌های تخصصی مشورت کنید.
نتیجه‌گیری
ایجاد یک خانه امن برای افراد کم‌بینا یا نابینا، فراتر از حذف موانع فیزیکی است. هدف اصلی، ساخت محیطی است که در آن این افراد بتوانند با حداکثر استقلال و اعتماد به نفس زندگی کنند. با استفاده از طراحی هوشمند، نشانه‌های حسی و فناوری‌های کمکی، می‌توان فضایی ایجاد کرد که نه تنها ایمن باشد، بلکه به این افراد اجازه دهد تا به طور کامل در فعالیت‌های روزمره خود مشارکت داشته باشند. هر تغییر کوچک در طراحی خانه می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی آن‌ها تاثیر بگذارد.
